Lekarze coraz częściej potrzebują pomocy prawników. Adwokat dla lekarza najczęściej bywa potrzebny wówczas, gdy temu drugiemu zarzucany jest błąd medyczny. Pacjenci poszukują wówczas roszczeń wobec medyków zarówno na gruncie cywilnoprawnym, jak i prawnokarnym. Prowadzi to nierzadko do wszczęcia odpowiedniego postępowania sądowego. O ile jeszcze z perspektywy odpowiedzialności cywilnoprawnej roszczenia kierowane są do zakładów ubezpieczeń, tak w przypadku odpowiedzialności karnej zarzuty podnoszone są zawsze przeciwko konkretnej osobie, która miałaby zawinić. Z uwagi na zawiłości prawne związane z samą procedurą karną, jak i konstrukcją poszczególnych przestępstw, pomoc adwokata wydaje się wówczas nieodzowna.
Jakie zarzuty stawiane są lekarzom?
Najcięższym typem czynu zabronionego, z którym można się spotkać w kontekście odpowiedzialności karnej lekarza jest odpowiedzialność za nieumyślne spowodowanie śmierci. Oczywiście pomijam tu sytuację, gdy lekarz umyślnie pozbawi kogoś życia. Będzie on wówczas odpowiadał za zabójstwo stypizowane w art. 148 k.k.
Nieumyślne spowodowanie śmierci
Wracając jednak do odpowiedzialności za błędy medyczne, zgodnie z art. 155 k.k. „kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”. Do popełnienia tego przestępstwa dochodzi wówczas, gdy przez niezachowanie reguł ostrożności dochodzi do skutku w postaci śmierci pacjenta. Reguły zachowania lekarza będą wyznaczane przez aktualne standardy medycyny. Innymi słowy, jeżeli na podstawie aktualnej wiedzy medycznej w danym przypadku lekarza powinien postąpić w określony sposób, a tego nie uczynił, naraża się na odpowiedzialność z art. 155 k.k. Warto zwrócić tutaj uwagę na okoliczność, że ocena postępowania zgodnie ze sztukę medyczną powinna być zawsze oceniana na moment działania lub zaniechania lekarza. Jeżeli bowiem w czasie zarzucanego mu czynu, medycyna nie była jeszcze na tyle rozwinięta lub też inne były zasady postępowania (i lekarz się do nich zastosował), nie można czynić mu z tego powodu zarzutu. Podobnie, medyk nie będzie ponosił odpowiedzialności wówczas, gdy dostępne zasoby organizacyjno-sprzętowe nie pozwoliły na zachowanie się w odpowiedni sposób. Mowa tu w szczególności o sytuacji, gdy w danej placówce istnieją braki, np. w zakresie sprzętu diagnostycznego. Nieprzeprowadzenie wówczas określonych badań nie będzie mogło być przedmiotem zarzutu.
Odnosząc się jeszcze do kwestii nieumyślnego spowodowania śmierci, zaznaczyć należy, że lekarz jest gwarantem życia i zdrowia pacjenta. Oznacza to, że spoczywa na nim szczególny obowiązek dbania o zachowanie tych dóbr. Z tego też powodu lekarz może odpowiadać nie tylko za swoje działanie (np. błędnie przeprowadzona operacja), ale także za zaniechanie (np. brak wykonania odpowiednich badań).
Uszczerbek na zdrowiu
Drugim dosyć często spotykanym typem czynu zabronionego w kontekście odpowiedzialności karnej lekarza jest spowodowanie uszczerbku na zdrowiu. Powyższe uwagi dotyczące zasad postępowania są aktualne i w tym kontekście. Różnica polega na skutku, który jest spowodowany działaniem lub zaniechaniem lekarza.
Narażenie na niebezpieczeństwo
Trzecim z kolei przestępstwem, które byłoby do pomyślenia w przypadku błędów medycznych, jest narażenie na niebezpieczeństwo. Zgodnie z art. 160 § 1 k.k. „kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.” Przepis ten będzie miał zastosowanie w szczególności wówczas, gdy zachowanie lekarza co prawda nie doprowadziło do skutku w postaci śmierci lub uszczerbku na zdrowiu, jednakże powstało obiektywne zagrożenie dla tych dóbr prawnych. Sytuacja taka może mieć miejsce np. w przypadku oczywiście błędnej diagnozy, która została jednak zweryfikowana przez innego lekarza i zastosowano odpowiednie leczenie.
Obrona lekarza w postepowaniu karnym
Postępowania karne prowadzone przeciwko lekarzom charakteryzują się niezwykłą złożonością. Wynika to z tego, że oprócz ustalenia faktów i tego co się stało, niezbędne jest zestawienie tych okoliczności z wiedzą medyczną. Kluczowa będzie tu zatem opinia biegłego. Oczywiście, mając na uwadze wieloetapowość postępowania, w interesie podejrzanego lekarza jest przygotowanie całej strategii postępowania już na samym początku. W trakcie samego procesu niezwykle istotna jest także weryfikacja zebranych dowodów. Zestawienie ze sobą zeznań świadków, może wskazać na wykluczające się treści czy też podważać wiarygodność poszczególnych depozycji. W końcu, wracając do opinii biegłego, sformułowanie odpowiednich zarzutów pod jej adresem może wzbudzić wątpliwości co do jej wiarygodności, a tym samym doprowadzić do dopuszczenia dowodu z opinii uzupełniającej czy też nawet do powołania innego biegłego.
Wszystkie powyższe czynności wymagają nie tylko doskonałej znajomości prawa, ale również dużej skrupulatności, by nie rzec drobiazgowości. W tego typu sprawach wskazywanie na merytoryczne luki zarzutów może nierzadko przynieść więcej pożytku niż „płomienna mowa obrończa”. Warto mieć to na uwadze, przygotowując się do procesu.
Autor: dr Aleksandra Rychlewska-Hotel
Patron merytoryczny artykułu jest:
Adwokat Prawo Karne • kancelaria Kraków
Adres: Rynek Dębnicki 6/3a, 30-319 Kraków
Telefon: 12 307 21 26