Przestępstwo gróźb karalnych jest dosyć powszechne. Zgodnie z art. 190 k.k. „Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.” Poniższy tekst ma przybliżyć niektóre aspekty związane z odpowiedzialnością karną w tym zakresie.
Przestępstwo ścigane na wniosek
Przestępstwo kierowania gróźb karalnych jest ścigane na wniosek pokrzywdzonego, co oznacza, że brak takiego wniosku jest negatywną przesłanką prowadzenia postępowania karnego. Innymi słowy, dopóki taki wniosek nie zostanie złożony postępowania karnego prowadzić nie można – nawet gdyby czyn został popełniony w obecności funkcjonariuszy Policji.
Czym są groźby karalne?
Pod pojęciem groźby rozumie się takie zachowanie sprawcy, które jest zapowiedzią sprowadzenia określonej dolegliwości na pokrzywdzonego lub osobę mu najbliższą. Groźba niekoniecznie musi być zwerbalizowana, tj. wyrażona słowem. Do pomyślenia są bowiem przypadki, w których stosowny gest będzie mógł być potraktowany jako groźba, np. przystawienie noża do gardła. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 sierpnia 1987 r., sygn. akt: I KR 225/87, wskazał, że groźba może być wyrażona nie tylko słownie, lecz przez każde zachowanie sprawcy, jeżeli w sposób nie budzący wątpliwości uzewnętrznia ono groźbę popełnienia przestępstwa na szkodę osób wymienionych w tym przepisie i wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę jej spełnienia.
Dolegliwość, która ma zostać spowodowana musi być przestępstwem, przy czym może być to zarówno zbrodnia jak i występek. Może być to także przestępstwo skarbowe. Przepis wprowadzający odpowiedzialność karną za groźby karalne nie ogranicza katalogu możliwych do popełnienia przestępstw, co oznacza, że może to być dowolne przestępstwo przewidziane przez polską ustawę.
Sama groźba musi być skierowana do pokrzywdzonego lub osoby dla niego najbliższej. Zgodnie z art. 115 § 11 k.k. osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Nie można omawianego przestępstwa popełnić, kierując groźby przeciwko osobom prawnym lub instytucjom, gdyż z natury nie mogą one odczuwać strachu.
Kierowanie gróźb karalnych jest przestępstwem materialnym, co oznacza, że aby mówić o jego popełnieniu, konieczne jest wystąpienie określonego skutku w postaci uzasadnionej obawy. Z tego powodu groźba musi trafić do jej adresata, przy czym sprawca nie musi jej przekazać bezpośrednio, osobiście, a wystarczające się posłużenie się w tym celu osobami trzecimi.
O ile wystąpienie samej groźby należy oceniać w kategoriach obiektywnych, tak uzasadniona obawa ma wymiar subiektywny. Oznacza to, że konieczne jest ustalenie czy pokrzywdzony potraktował groźbę poważnie i uważał jej popełnieni za realne. Nie ma konieczności, aby niebezpieczeństwo realizacji groźby rzeczywiście istniało. Wystarczające jest jedynie to, aby pokrzywdzony tak je postrzegał. Oczywiście w tym zakresie powstają określone problemy dowodowe, gdyż odczucie strachu jest wewnętrznym przeżyciem pokrzywdzonego. Podobne problemy powstają w zakresie ustalenia krzywdy wywołanej przestępstwem, co ma znaczenie z perspektywy wymiaru kary.
Grożenie śmiercią
Jako adwokat często spotykam się z pytaniem, czy grożenie śmiercią jest jakimś osobnym przestępstwem. Odpowiedź na to pytanie jest negatywna. Nie istnieje osobny typ czynu zabronionego, polegający na wywołaniu uzasadnionej obawy, że sprawcy zabije pokrzywdzonego. Groźba pozbawienia życia jest traktowana jak każda inna, przy czym oczywiście z uwagi na „ciężar gatunkowy” będzie co do zasady prowadziła do znacznie wyższej kary.
Cofnięcie wniosku o ściganie
Od chwili złożenia wniosku o ściganie, postępowanie karne prowadzone jest z urzędu. Jedyną zatem aktywnością wymaganą od pokrzywdzonego jest jego złożenie. Czy taki wniosek można jednak cofnąć? Tak, choć aby był on skuteczny wymaga to zgody prokuratura lub sądu. Zgodnie z art. 12 § 3 k.p.k. „Wniosek może być cofnięty w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora, a w postępowaniu sądowym za zgodą sądu - aż do zamknięcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. W sprawach, w których akt oskarżenia wniósł oskarżyciel publiczny, cofnięcie wniosku po rozpoczęciu przewodu sądowego jest skuteczne, jeżeli nie sprzeciwi się temu oskarżyciel publiczny obecny na rozprawie lub posiedzeniu. Ponowne złożenie wniosku jest niedopuszczalne.”
Autor: dr Aleksandra Rychlewska-Hotel
Adwokat dr Aleksandra Rychlewska-Hotel
Adres: Rynek Dębnicki 6/3a,
30-319 Kraków
Telefon: 12 307 21 26
Polecamy również: